Kengê tîp û kengê reqem?

Divê berî her tiştî bihê zanîn ku dereceya ku yekê ji wan derdixe pêş, dereceya girîngîyê ye. Lewra gelek caran jî cureyê nivîsê û kontekst dîyar dike bê kengê tîp yan jî reqem dihên bikarînan.

Herçî tiştên ku di vî warî da wekî qayîde xuya dibin, ew tişt in ku encamên tecribeyan in û piştî demekê bûne adet. Li gor wan, baştir e ku mirov tîp û reqeman weha binivîse:

a)

Hejmarnavên heta dehan bi tîpan binivîse û yên jê mezintir jî bi reqeman binivîse.

Her weha mirov tercîh bike ku van hejmarnavan jî bi tîpan binivîsê dê baştir be: deh, bîst, sih, çil, pêncî, şêst, heftê, heştê, nod, sed, mîlyon, mîlyar, trîlyon, trîlyar, katrîlyon, katrîlyar, kentîlyon, kentîlyar. Lewra ji bo nimûneyê, di nivîsê da “mîlyar” ji “1 000 000 000”î kurttir e û nivîsîna bi vî awayî wexteka kêmtir digire.

b)

Heta ku mirov mecbûr nemîne, tîp û reqeman têkilî hevûdin neke, ango wan bi hevûdin ra nenivîse. Hejmarnavan yan bi tenê bi reqeman yan jî bi tîpan binivîse. Ango bi awayê “2 mîlyon”an nenivîse; yan bi awayê “du mîlyon”an binivîse, yan jî weha binivîse: “2 000 000”. Lê di nivîsên bank û tîcaretê da mirov dikare tîp û reqeman bi hevûdin ra binivîse.

c)

Di van rewş û karan da hejmarnav bi reqeman dihên nivîsîn:

  1. problemên matematîkê
  2. tarîfeyên demê
  3. bihayên tiştan
  4. encamên pêşbazîyên sporê ✔ 1-3, 2-1, 3-0 ❌ Yek-sê, du-yek, sê-sifir
  5. karên mihasebeyê
  6. karên statîstîkê
  7. di nivîsekê da gava ku hejmar pir girîng bin
  8. numreyên tişt, dever, kategorîyan û hwd Kolana Newrozê 47, qat: 4, sinif: 5, xal: 3
  9. hejmarên li gel nîşanên mîna % û ‰

    % 25, ‰ 2
  10. hejmarên dehekî

    3,14
  11. li gel kurtkirinên bêjeyên mîna rûpel û bergan 21, b. 3
  12. li gel kurtkirinên pîvanan

    Lê gava ku reqem li gel kurtkirinên pîvanan hatin bikarînan, divê ku di navbera reqema dawî û kurtkirinê da navberek hebe.

    500 GB, 100 Hz, 100 kHz, 21 m, 5 cm, 47 kg, 47 km, 20 V
  13. Gava ku hejmarnaveka ji 10an piçûktir li gel hin hejmarên mezintir bihê nivîsîn û hejmarnavên mezintir bi reqeman bihên nivîsîn, ya baş ew e ku mirov hejmarnava ji 10an piçûktir jî wekî hejmarnavên mezintir bi reqeman binivîse da ku di eynî cihî da hin hejmarnav bi reqeman hin jî bi tîpan nehên nivîsîn, wekî hevûdin bihên nivîsîn û tevlihevî çênebe.

Em dê di roja 10an, 17an û 25an da li ser hevûdin 3 caran bicivin.

Ya baştir ew e ku ev hevok weha nehê nivîsîn:

Em dê di roja dehan, 17an û 25an da li ser hevûdin sê caran bicivin.

ç)

Di van rewş û karan da hejmarnav bi tîpan dihên nivîsîn:

  1. hejmarnavên heta dehan
  2. meqbûz çar hezar û şeş sed û pêncî û du ewro (4 652 ewro)
  3. peymanên tîcarî
  4. protokol
  5. belgeyên resmî
  6. hejmarên tam yên mezin du mîlyar, sê mîlyon
  7. hejmarên teqrîbî Nêzîkî çar hezar xwendekar ji dibistanê hatin avêtin. Teqrîben du hezar kes dê dengên xwe bidin me.
  8. nivîsên qanûnan Kesên ku hejdeh salên xwe qedandibin, piştî serlêdanê, bi biryara Wezareta Pêşmergeyan dikarin bibin pêşmerge lê ji bo kesên hevdehsalî destûra dê û bavan pêwîst e.

d)

Di nivîsîna hejmarnavan da, mirov li van tiştan miqate be, dê baş bibe:

  1. Ya baş ew e ku mirov bi reqeman dest bi hevokan neke. Ji ber ku hûrdek û girdekên reqeman tune ne, xwendevan dibe ku bikeve dudilîyê ka ev destpêka hevokeka nû ye yan na.
  2. Gava ku hevokek bi reqemekê biqede û hevoka bi dû wê da jî bi reqemê dest pê bike, xwendina nivîsê dibe ku ji bo xwendevanan zehmet bibe. Loma ya baş ew e ku mirov nehêle ku hevokeka nivîsê bi reqemekê biqede û hevoka ku piştî wê dihê bi reqemekê dest pê bike.

    Sermayeya şirketê bû 200 000. 200 000 têra berfirehkirina şirketê dike.

    Baştir e ku ev hevok weha bihê nivîsîn:

    Sermayeya şirketê bû 200 000. Ev 200 000 jî têra berfirehkirina şirketê dike.

  3. Di hevokekê da, ji bo nîşandana hejmarnavan, divê ku mirov carekê bi reqeman carekê jî bi tîpan nenivîse. Divê ku yan hemû bi reqeman bihên nivîsîn yan jî bi tîpan.

    Di mîtîngê da 14 kes hatin kuştin û bîst û çar kes jî birîndar bûn. Baştir e ku ev hevok weha bihê nivîsîn: Di mîtîngê da 14 kes hatin kuştin û 24 kes jî birîndar bûn. Her weha mirov dikare vê hevokê weha jî binivîse: Di mîtîngê da çardeh kes hatin kuştin û bîst û çar kes jî birîndar bûn.
  4. Gava ku di hejmarnavan da xêzik (–) hat bikarînan, divê ku mirov rêyê nede şaştêgihîştinan.

    Meaşê wî 4 – 500 ewro ye.

    Di vê hevokê da heger mebesta mirovî “400 – 500” ewro be, hingê divê ku ew bi awayê “4-500”î nehê nivîsîn. Divê ku ew bi awayê “Meaşê wî 400 – 500 ewro ye” bihê nivîsîn.

    Herçî nimûneya jorîn e, mebest “di navbera 400î û 500î da” ye. Ev hin caran bi awayekî şaş weha dihê nivîsîn: dinavbera 400– 500î da.

    Ji ber ku maneya xêzika navbera hejmarnavan bi xwe “navber” e, hingê mirov dikare weha bixwîne: di navbera 400 û 500î da.

    Loma divê ku mirov vê frazê yan bi awayê “di navbera 400î û 500î de” binivîse û bixwîne, yan jî bi awayê “di 400­­ – 500î da” binivîse û bi awayê “di navbera 400 û 500î da” bixwîne. Lê herçî awayê “di navbera 400 - 500î da” ye, divê ku nehê nivîsîn.

  5. Gava ku xêzik di navbera reqeman da dihê danîn, wekî di nimûneya jorîn da jî dîyar e, divê ku berî xêzikê û piştî wê navber tune be.

    400­­–500
  6. Ji bo nîşankirina tixûbê hezarî baş e ku piştî reqema ku hezarî îfade dike navber hebe.

    3 950
  7. Ya baş ew e ku hejmarên teqrîbî bi nivîskî bihên nivîsîn. Nêzîkî çar sed kes beşdarî xwepêşandanê bûn û li derûdora sed kesên din jî li wan temaşe dikir.