Reqemên romayî

Reqemên romayî, ji tîpan pêk dihên û di gelek warên cuda da dihên bikarînan. Wekî numrekirina cildên pirtûkan, beşên nava pirtûkekê, hejmarên saetan, rêza navê qiralan û hwd.

Reqemên romayî, bi giştî bi girdekan dihên nivîsîn. Ew çêdibe ku bi hûrdekan jî bihên nivîsîn lê ji ber ku hûrdek dikarin bibin sedema şaştêgihîştinê, zêde nahên tercîhkirin.

Di vê sîstema reqemên romayî da, ji bo sifirê tu reqem tune ye. Ev sîstem li ser bingehê heft reqeman ava bûye ku ew jî bi van tîpan dihên nîşandan:

I, V, X, L, C, D, M I = 1 V = 5 X = 10 L = 50 C = 100 D = 500 M = 1000

Hemû reqemên din bi bihevvebûna van tîpan pêk dihên.

I = 1	XI = 11	XXX = 30
II = 2	XII = 12	XL = 40
III = 3	XIII = 13	L = 50
IV = 4	XIV = 14	LX = 60
V = 5	XV = 15	LXX = 70
VI = 6	XVI = 16	LXXX = 80
VII = 7	XVII = 17	XC = 90
VIII = 8	XVIII = 18	C = 100
IX = 9	XIX = 19	D = 500
X = 10	XX = 20	M = 1000

Reqemek çênabe ku ji sê caran zêdetir bi dû hevûdin bihê nivîsîn.

Mirov dikare ji bo hejmara sêyan bi reqemên romayî weha binivîse: III

Lê mirov nikare hejmara çaran weha binivîse: IIII. Divê ku hejmara çaran weha bihê nivîsîn: IV. Hejmara 400î weha dihê nivîsîn: CD lê nabe ku weha bihê nivîsîn: CCCC.

Gava ku reqemek piçûk, piştî yeka mezintir bihê, ango gava ku ya piçûk li alîyê reqema mezin ya rastê be, dihê maneya komkirinê.

VI = 5 + 1 = 6 XI = 10 + 1 = 11 LX = 50 + 10 = 60 CX = 100 + 10 = 110 MC = 1000 + 100 = 1 100

Gava ku reqemeka piçûktir, berî reqemeka mezintir bihê, ango gava ku ya piçûk li alîyê reqema mezin ya çepê bihê nivîsîn, dihê maneya jêderxistinê.

IV = 5 - 1 = 4 IX = 10 - 1 = 9 XL = 50 - 10 = 40 XC = 100 - 10 = 90 CM = 1000 - 100 = 900