Dunik “ ”
Ev nîşandek ji du beşan pêk dihê û ev her du bi hevûdin ra nîşandekekê pêk diînin.* Dunik, wekî nîşandeka jêwergirtinê dihê nasîn lê fonksîyonên wê yên din jî hene.
* Helbet, divê nehê jibîrkirin ku hilbijartina şikilên tîpan di komputeran da jî dikare tesîrê li vê xuyabûnê bike.
Li welatên cuda, ji bo jêwergirtinê ev awayên cuda ji bo dunikê dihên bikarînan:
- a) “ ”
- b) ” ”
- c) „ “
- ç) „ ”
- d) " "
- e) “ „
1) Kîjan nîşandek ji bo nîşana jêwergirtinê baştir e?
Herçî dunikên ku ne di yek bilindahîyê da ne, ango yek ji wan li jorê û ya din li jêrê ye, di nivîsê da pir xweşik xuya nakin. Ji nimûneyên jorîn, awayên “c, ç, e”yê weha ne.
Herçî nîşandeka di “d”yê da ye, dibe ku bibe sedem ku dunik û ducarek ji hevûdin nehên ferqkirin.
Dunikên ku berê wan li yek hêlê ye (ji nimûneyên jorîn awayê “b”yê) baş dîyar nakin bê jêwergirtin li ku dest pê dike û li ku diqede. Di vî awayî da, di navbera beşê destpêkê û beşê dawî da ferq tune ye.
Dunika bi awayê yekem, ango awayê “a”yê dîyar dike bê kîjan beş yê destpêkê ye û kîjan beş yê dawî ye. Bilindahîya her du beşan jî yek e. Ji ber vê yekê, ya baştir ew e ku em vî awayê dunikan hilbijêrin: “ ”
2) Cih û prensîpên bikarînana dunikê
a) Divê ku di navbera her du beşên dunikê û nivîsa hundirê dunikan da navber tune be ( beşê “Navber”ê).
b) Dunik li pêşî û paşîya wan bêjeyan dihên danîn ku ji kes yan jî nivîsên din hatine wergirtin.
Gava ku komeka di nava dunikan da bi xal, bangnîşan, pirsnîşan û hwd biqede, divê mirov lê miqate be da ku xalbendên navbirî jî di nava dunikan da bimînin.
Celadet Bedirxan ji bo dunikan weha dibêje:
“Dunik dikevin pêşî û paşiya wan pirs û komekên ko mirov wan ji derve ditîne û têxe qisetê.”
Bedir-Xan, C.A, “Bingehên Gramêra Kurdmancî-3”, Hawar, hejmar: 29
c) Gava ku behsa navê nivîsekê dihê kirin, ya baştir ew e ku ew nav di nava dunikan da be.
ç) Gava ku mirov bixwaze balê bikişîne ser bêjeyekê, derbirînekê û nîşan bide ku mirov wê di maneyeka cuda da yan jî bi awayekî îronîk bi kar diîne, mirov dikare wê bêjeyê yan jî wê derbirînê têxe nav dunikan.
d) Ji bo bêjeyeka nû, derbirîneka nû yan jî bêjeyeka bîyanî dunik dihên bikarînan.